ADIVAL

ADIVAL

Substantivo masculino.

Corda longa e grosa que se usa para suxeitar a carga do carro ou dun remolque.

Ex: Ata ben o adival para que non caia a palla.

Sinónimos: Cabestro, liame, luria, rello, sedeño, treixa, trel.

CÓMBARO

CÓMBARO

Substantivo masculino.

Franxa de terreo sen cultivar que bordea unha leira.

Ex: Descansaron un pouco no cómbaro e volveron ao labor.

Sinónimos: arredor, arró, arroleiro, beiral, colado, cómaro, comareiro, magote, roleiro, tourizo, derrega, derrego, linde, lindeiro.

SOLAINA

SOLAINA

Substantivo feminino.

Corredor ou balcón exterior, con varanda ou galería, orientado de xeito que lle dá o sol gran parte do día.

Ex: Pasa as tardes na solaina, ao sol do outono.

SOBEIRA

SOBEIRA

Substantivo feminino.

1. Pequena construción, ao lado da casa, con paredes e tellado ou só tellado, onde se gardan o carro, os apeiros de labranza, as ferramentas, os froitos, a herba seca, a leña etc.

Ex: Foi buscar un brazado de leña á sobeira.

Sinónimos: alboio, alpendre, cabanel, caustra, chapitel, cuberto, pendello.

2. Sobrepena.

Ex: O vento moveu algunhas tellas da sobeira.

3. Corredor que, en determinadas casas tradicionais, separaba a vivenda das cortes.

Ex: Pousou o feixe de herba na sobeira.

SUBTERFUXIO

SUBTERFUXIO

Substantivo masculino.

Medio hábil e artificioso para saír dunha dificultade ou dunha situación embarazosa.

Ex: Era propio del recorrer a subterfuxios. Serviuse dun subterfuxio.

GABEXAR

GABEXAR

Verbo intransitivo.

Realizar tarefas ou traballos de pouca importancia que non requiren moito esforzo.

Ex: Pasou a mañá gabexando pola horta. Está gabexando no faiado para odenalo un pouco.

*Observacións: non confundir con GABEAR.

GABEAR

GABEAR

Verbo intransitivo.

1. [Animal] Subir por unha árbore, parede, etc., axudándose das patas e agarrándose fortemente coas uñas.

Ex: O esquío gabeaba pola nogueira.

Sinónimos: encarriscas, engatar, gapear.

2. [Persoa] Subir por unha árbore, parede, etc., valéndose dos brazos e das pernas.

Ex: Vímolo gabeando polo castiñeiro arriba.

Sinónimos: encarriscas, engatar, gapear.

3. [Planta] Medrar cara ao alto envolvéndose ou apoiándose nun pau ou noutra cousa.

Ex: As hedras gabeaban polo muro que rodea a casa.

Sinónimos para todas as acepcións: aganchar, agatuñar, arruñar gatear, rubir.

*Observacións: non confundir con GABEXAR.

TRIPAR

TRIPAR

Verbo substantivo.

1. Pisar moito unha cousa cos pés.

Ex: Tiña un terreo sementado e tripáronllo todo os rapaces. Moitos camiños teñen tripado os seus pés de bagabundo.

Verbo intransitivo.

2. Pisar con violencia.

Ex: Os cativos tripaban nas pozas. Os cabalos tripan pola estrada.

Sinónimo: Trepar.(Observacións: o uso deste verbo co significado de gabear, rubir é incorrecto.)

CARRAXE

CARRAXE

Substantivo feminino.

Profunda irritación do ánimo producida por algún suceso adverso.

Ex: Está cegado pola carraxe. Actúa movido pola carraxe.

Sinónimos: rabia, cólera, furor, ira, irritación.

AFOUTEZA

AFOUTEZA

Substantivo feminino.

1. Seguridade que alguén ten e sí mesmo, carácter firme.

Ex: Ergueuse e respondeulles con afouteza.

Sinónimos: decisión e enerxía.

2. Disposición do espírito que leva a actuar ou a acometer calquera acto sen temor aos perigos ou dificultades.

Ex: A afouteza do heroe non coñecía límites.

Sinónimos: Animosidade, audacia, denodo, ousadía, valor, temerridade.

LABAZA

LABAZA

Substantivo feminino.

1. (Rumex pulcher) Planta herbácea da familia das poligonáceas, de talo xeralmente deitado que pode chegar a sesenta centímetros, follas aveludadas anchas e grandes e raíz grosa, que inza moito e é mala de erradicar.

Sinónimo: lampaza.

Ex: Estivo arrincando as labazas que naceran entre as fabas.

2. Brizo.

Ex: Á beira dos regatos hai moitas labazas.

LEILÁN

LEILÁN

Adxectivo.

Que leva unha vida viciosa, descoidando as súas obrigas e o seu propio aspecto.

Ex: Este rapaz é moi leilán, bota todo o día de troula e non fai nada.

Substantivo. Ninguén o aprecia na vila porque é un leilán.

Frases e expresións con leilán:

Andar ao leilán: Andar dun sitio para outro.

Ex: Xa leva unha temporada andando ao leilán.

PORÉN

PORÉN

Conxunción.

Introduce unha oposición ou puntualización a algo que se dixo anteriormente.

Sinónimos: así a todo, así e todo, con todo, emporiso, no entanto, non obstante, secasí.

Frases e ditos: Aínda ten que facer moita rehabilitación, mais, porén, non perde os ánimos.

TARRELO

TARRELO

1. Substantivo masculino.

(Taraxacum officinale) Planta silverstre de follas basais anchas e divididas en lobos triangulares e talo rexo e ergueito rematado nunha flor amarela, que ten propiedades diuréticas, e deita un látex branco ao cortala.

Sinónimos: carrelo, leitarega, leitaruga, leituga, mexacán, paciporca.

Frases e expresións: Fixo un preparado coas raíces do tarrelo.

2. Adxetivo.

Persoa ou pranta de escasa altura.

Sinónimo: Chaparro.

Frases e expresións: Non permito que me ameace así un tarrelo coma tí.

XERGÓN

XERGÓN

Substantivo masculino.

Colchón feito cunha funda chea de follas, herba, etc.

Sinónimo: almadraque.

Frases e expresións: Botaba o xergón enriba dun banco e alí durmía.

AMALLÓ

AMALLÓ

Substantivo masculino.

Cordón ou tira de coiro ou doutro material, que se usa para atar o calzado ou para suxeitar algo.

Sinónimos: agulleta, amarradoira.

Frases e expresións: Os amallós dos zocos son de coiro.

O manlle componse de dúas pezas unidas por amallós.

LIMPEIRO

LIMPEIRO

Substantivo masculino.

Tea grosa semellante a unha manta ou saba que se estende no chan para recoller o gran.

Ex: Algúns grans sempre caen fóra do limpeiro.

VINCALLO

VINCALLO

Substantivo masculino.

1. Atadura de palla ou xunco para atar feixes.

Ex: Ía dertás dos segadores atando os mollos cun vincallo.

Sinónimos: vencella, viorta, viorto.

2. atadura de pólas retorcidas de carballo, bidueiro,etc., para unir ou enganchar dúas cousas.

Ao vincallo dunha cancela tamén se lle chama estrobo.

EX: O caínzo de achandar a terra suxéitase cun vincallo.

Sinónimos: corriza, costrán, grañoa, verga.

RANQUEIRO

RANQUEIRO

Substantivo masculino.

1. Apeiro que consta dun mango de pau e dous dentes de ferro longos, que ten diversos usos.

Ex: Tirou o esterco das cortes co ranqueiro.

Sinónimos: cavón, gadaño, gancha, guincha, picaña, picaño, rancallo, raño.

Ex: Espicañou a terra co ranqueiro.

2. Pau en forma de gallo, que se coloca na parte dianteira do carro, entre a cabezalla e o chedeiro. Rangueiro.

EX: Non botes a leña tan encima do ranqueiro.

Sinónimos: Acicarro, boeira, cabrita, caadeixo, cambón, cambona, canga, cangalleira, forcado, fungueira, galleiro, gardabois, rengueiro.

ALFAIATE

ALFAIATE

Substantivo masculino.

Persoa que se dedica a confeccionar roupa para homes.

O gremio dos alfaiates tivo moita importancia na Idade Media. 

Ex: Alfaiate sen dedal, cose pouco e iso mal.

Sinónimo: xastre.

ALICERCE

ALICERCE

substantivo masculino

1.Parte inferior dunha construción, xeralmente situada baixo a superficie da terra, que a sostén soportando o seu peso.

Ex: Un edificio con sólidos alicerces.

OBSERVACIÓNS: Neste sentido úsase xeralmente en plural

2. Asento, base, parte máis baixa e profunda.

Ex: Os alicerces da serra.

3. figurado. Principio sobre o que se apoia unha idea, unha teoría etc.

Ex: O seu libro é o alicerce do nacionalismo.

PARA TODAS AS ACEPCIÓNS SINÓNIMOS: base, cimento, fundamento.

MEIXÓN

MEIXÓN

Substantivo masculino.
Cría da anguía.

ESMENDRELLAR

ESMENDRELLAR

Verbo transitivo.

1. Botar a perder [unha cousa], desfacéndoa ou tornándoa inservíbel.

Ex: Non lle deixes andar na radio, que cha esmendrella. Os cativos esmendrellaron os zapatos novos xogando ao balón.

SINÓNIMOS: derramar, desgraciar, escangallar, escarallar, estragar.

2. Dar mal trato ou causar dano físico a [unha persoa ou animal], utilizando a violencia.

Ex: É un bruto, deulle unha patada ao can e esmendrellouno.

Verbo pronominal

3. Quedar ferido, ou con algunha parte do corpo lesionada a causa dunha caída, dun golpe, dun esforzo excesivo etc.

Ex: Esvarou baixando as escaleiras e esmendrellouse.

 FRASES E EXPRESIÓNS: Esmendrellarse coa risa, esmendrellarse de risa.